‘Wat een pech… ze had al een angststoornis en nu blijkt ze ook nog een trauma te hebben’
Trauma is ‘hip’.
Daarmee bedoel ik niet dat het een rage is om nare, moeilijke en verdrietige dingen mee te maken en daar last van te hebben. Wel is er de laatste jaren binnen de brede zorg (eindelijk!) meer aandacht voor de diepgaande invloed van datgene wat mensen meemaken op gedrag en patronen daarin. De invloed die het meemaken van ingrijpende gebeurtenissen en langdurige stress (bijvoorbeeld door opgroeien in armoede) heeft op lichaam, brein en geest is steeds breder bekend. En dat was hard nodig. Voor een betere zorg- en onderwijsomgeving. Voor een prettiger samenleving ook. Met hulp die dichter bij de kern komt, minder gericht op individuele symptoombestrijding en pleisters plakken.
Adverse Childhood Experiences
Ook is er de laatste jaren in Nederland eindelijk meer aandacht voor de ACE Studies (Adverse Childhood Experiences), die duidelijk laten zien wat de samenhang is tussen het ervaren van ingrijpende gebeurtenissen op kinderleeftijd en een breed scala aan gezondheidsklachten in de volwassenheid. Zowel psychisch als fysiek. Omdat ze natuurlijk eigenlijk helemaal niet te scheiden zijn, al doen we al heel lang net alsof dat wél zo is. De zoveelste duidelijke wetenschappelijke onderbouwing voor een holistische gezondheidszorg dus. En een hele sterke onderbouwing voor preventie. En dan bedoel ik niet preventie gericht op vroeg-signalering van individueel waarneembare symptomen en ‘stoornissen’, maar preventie op gebied van collectieve brede gezondheid en kansengelijkheid.
Inzichten die traag onze vastgeroeste systemen binnendruppelen. En gelukkig druppelt het wel…
‘Eerst dacht ik dat hij gewoon vervelend was, maar hij bleek dus getraumatiseerd’
Heel zinvol en zo nodig dat professionals die met mensen werken weten wat de invloed kan zijn van het meemaken van nare gebeurtenissen*. Zodat iedereen begrijpt waarom een bepaalde mate van regulatie nodig is voordat relatie en redenatie aan bod kunnen komen. Of dat er aan ‘probleem-gedrag’ vaak triggers voorafgaan die regelmatig voor de buitenwereld niet zichtbaar zijn. Triggers die overlevingsreacties activeren en diep verankerde kerncognities raken. Kennis die nodig is zodat gedrag steeds minder als intentioneel en persoonlijk gezien wordt en er steeds meer achter gedrag wordt gekeken. Naar de bredere context waarin het gedrag zich afspeelt én naar de functie die het gedrag daarin heeft of heeft gehad. Zodat áls hulpverlening gewenst is (met de vaak heel wezenlijke vraag: ‘wie heeft er eigenlijk een probleem?’), de hulp aansluit bij de kern, en niet slechts dient als symptoomoplossing. Met alle gevolgen van dien…
Kennis hebben van stress mechanismen in lichaam, brein en geest, vergroot bewustzijn, zelfbegrip, zelfcompassie en daarmee ook begrip en compassie voor anderen. Dat steeds meer mensen ‘trauma bewust’ werken, is wat mij betreft dus een enorme vooruitgang.
Tegelijk zie ik een valkuil in de manier waarop het begrip trauma nu steeds vaker gebruikt wordt. Het lijkt af en toe bijna de volgende labeltjes hype te worden, na o.a. pdd-nos, adhd, ass, odd en al wat langer geleden borderline.
Juist als we inzien dat een scala aan factoren invloed heeft op onze gevoelens, gedachten en gedrag, op onze mentale en fysieke gezondheid, blijken gedragsclassificaties extra duidelijk vaak slechts symptoombeschrijvingen te zijn van ‘een logische reactie op omstandigheden in een context’.
‘Ga maar niet zomaar met hem praten hoor, hij is getraumatiseerd’
Ik merk steeds meer dat trauma soms op dezelfde manier ‘verdinglijkt’ wordt als een heleboel andere ‘stoornissen’. Het wordt iets wat mensen ‘zijn’. Hij ‘is’ getraumatiseerd. Met regelmatig als invloed (in de onderstroom) dat de omgeving precies datgene gaat doen waar mensen die last hebben van wat ze hebben meegemaakt, zo sterk in zijn geworden: vermijden. En daarmee mist soms het meest heilzame wat er te doen is, verbinden vanuit authenticiteit. Vanuit medemenselijkheid. Vanuit echtheid, congruentie. Dus niet op eieren lopen omdat je ‘een beschadigd iemand misschien nog meer beschadigd’.
Ik hoop dat trauma niet de volgende zwart-witte ‘labeltjes hype’ wordt binnen een slechts symptoom-beschrijvend systeem. Júist omdat begrip van de stress-mechanismen laat zien dat het daar niet in past maar er juist vaak onder ligt.
‘Haar broertje heeft er een trauma aan over gehouden, maar zij gelukkig niet’
Ik hoop dan ook dat de term ‘traumasensitief’ slechts een (nodige) tussenstap blijkt op weg naar een basishouding vanuit sensitiviteit die geen duiding meer behoeft.
Omdat het juist vanuit begrip van trauma- en stressmechanismen zo helder is: sensitief voor de wereld die schuilgaat achter gedrag. Bij iedereen. Zodat we niet in de valkuil kunnen trappen dat er ook op dit vlak weer slechts twee soorten mensen zijn: diegenen met trauma (waarvan we dat hebben vastgesteld) en diegenen zonder.
Álle gedrag is begrijpelijk, als we de context beter leren kennen. Én ook zonder meer te weten over de context kunnen we altijd kiezen voor begrip.
